چالش‌های طراحی مبلمان شهری

مارال آریایی – پیش از آن‌ که شهرها به شکل امروزی درآیند در گذشته مردم هر شهری بنا به نیازهای پیرامونی خود از ابزارهای گوناگونی برای آسایش خویش و رهگذران بهره مي‌گرفتند و حتي برای زیبایی نمای خانه‌ها و محله خود از معماری بسیار ارزنده‌ای بهره می‌بردند. امروز نیز با دگرگونی مفهوم زندگی در شهر، ابزارهای گوناگونی به‌کار گرفته شده، ولی گاهی با مدیریت درست و بایسته‌ای همراه نیست. شهر جهانی یزد، دارای بناهایی ساخته شده از خشت است. بناهایی یک دست و یک‌ رنگ، ولی کاملا هماهنگ با شرایط آب ‌و هوایی و زندگی مردم آن سرزمین. معماری ارزنده بادگیرها، حوض‌هایی برای خنک کردن خانه، گل‌هایی برای شادابی اهل خانه، هشتی‌هایی برای دمی آسودن و گپی با همسایگان و… همگی شرایط آرام و دلپذیری را برای مردم آن سرزمین به ارمغان مي‌آورد. با توسعه شهرها و تکنولوژی، زندگی شهری رنگ و بویی دیگر به‌ خود می‌گیرد. با بالا رفتن جمعیت، خانه‌ها کوچک‌تر، فضای سبز محدودتر و در همان حال نیاز به داشتن فضاهای همگانی بیشتر می‌شود. نکته اساسی که ما در شهرهای امروزی درگیر آن هستیم، نشناختن جایگاه درست شهروندان در شهر و مدیریت شهری شهروند مدار است که آشوب‌های بسیاری در زمینه‌های گوناگون به ‌بار آورده‌ است. از ‌همین روی، شهر تنها به‌ عنوان جایگاهی برای کسب دارایی و خانه‌ها تنها مکانی برای خوابگاه به ‌تبديل شده است که انگیزه آشفتگی ذهنی و در پی آن خشونت شده‌ است.

در این گزارش کوشش شده به مسائل طراحی شهری به ‌ویژه طراحی مبلمان شهری پرداخته شود. گفت‌وگوی انجام گرفته با احد رسولی، کارشناس شهرسازی، با 20 سال پیشینه کاری در این زمینه است.

از آن‌ جایی که گسترش شهر‌نشینی دسترسی به طبیعت را كمتر مي‌كند، فضاها و امکاناتی در شهر طراحی شد تا جایگزین طبیعت شده و شادابی و آسودگی‌ خاطر برای شهروندان به ارمغان بیاورد.شما به‌ عنوان یک شهرساز دیدگاه‌تان درباره مبلمان شهری چیست و چه نیازی در طراحی آنان است؟

پس از سال‌های انقلاب صنعتی شهرها و توسعه شهری ایجاب می‌کرد فضاهای شهری به ‌عنوان فضاهای آرامش‌بخش برای شهروندان پدید آورده ‌شود. به ‌همین انگیزه مفهوم عرصه شهری شکل گرفت و با توسعه شهر، خانه‌های تک ‌واحدی بزرگ با امکانات بالا رها شده و آپارتمان‌نشینی جای آن را می‌گیرد. در آپارتمان‌ها دیگر امکانات فضای سبز، حوض، فواره و … وجود ندارد. از ‌همین‌ روی، شهرداری‌ها و سرپرستان شهری آن‌ها را به بوستان ها (پارک) و عرصه‌های همگانی شهری کشاندند.پس ما باید متناسب با توسعه‌ای که در شهرها پدید آمد مجموعه‌ای از تسهیلات و تجهیزاتی که آسایش روانی را در شهر پدید می‌آورد، طراحی و جانمایی می‌کردیم. در پی این تصمیم به ‌ندرت تجهیزاتی شکل گرفت.

در مسیر پیاده‌ روها نیاز به مکان‌های مکث بود. بنابراین صندلی‌هایی کار گذاشته شد، برای نریختن زباله در فضای شهری، سطل زباله طراحی شد؛ برای زیبایی منظر شهر، در شب نورپردازی‌هایی اجرا شد و در زمانی دیگر برای امکان ورزش شهروندان مسیرهای دوچرخه‌سواری در نظر گرفته شد.

طراحی شهری چگونه می‌تواند بر افزایش آرامش و نشاط شهروندان تاثیرگذار باشد؟

اگر بخشی از شهر یک دوره معماری ویژه‌ای را نشان می‌دهد، می‌توان طراحی ویژه‌ای را داشت که هم برای شهروند مکانی مناسب و آرامش بخش باشد و هم‌خوانی نیکی با هویت همان بخش از شهر باشد. خیابان تربیت تبریز به عنوان یک طراحی نیک شهری یاد می‌شود؛ که در طول زمان، بالای ده بار کیفی سازی شد. در آغاز نمادهایی را اجرا کردند که با پیرامونش هم‌خوانی داشته‌ و بر کیفیت فضا بیفزاید. زمانی دیگر از سوی «میدان ساعت» دروازه ورودی برای چنین پیاده‌ رویی طراحی شد.

شوربختانه شهرهای امروزی به‌ گونه‌ای طراحی شده‌اند که انگار شهر جایی برای جای گرفتن برج‌ها و خودروهاست، نه جایی آرامش‌بخش برای شهروندان. در حکمروایی نیک شهری باید از مردم مشاوره و همکاری گرفت تا براساس نیازهای آنان شهر مدیریت و طراحی شود. شهری برخوردار از نظام مدیریت شهری یکپارچه، هماهنگ، برنامه محور، شهروند مدار و مشارکت‌ پذیر با کارکرد شفاف و مورد اعتماد شهروندان و سرمایه‌گذاران است که دارای مدیریت هوشمند باشد. در این زمان است که شهر انسان‌ مدار می‌شود. زیرا ماشین یا تکنولوژی در خدمت انسان است و شوربختانه اکنون شهرهای ساخته شده ما به‌ گونه‌ای طراحی شده‌اند که شهر در اختیار ماشین است و باید این وضعیت را دگرگون سازیم.

در جاهایی از شهر تندیس‌هایی با مفهوم‌های گوناگون به دست هنرمندان تندیس‌ساز ساخته شده‌ که به‌عنوان مبلمان شهری می‌تواند افزون بر زیبایی، رهگذران را نیز جذب کند و با گذشت زمان به‌عنوان بخشی از معماری شهر شناخته شود. نظر شما درباره مبلمان‌های شهری و طراحی آنان چیست؟

در شهرسازی موضوعی به‌ نام فُرم و عملکرد داریم و هر فرمی برابر با کارکرد خود، معنایی هم در درون خودش نهفته دارد. از همین‌ روی، مبلمان‌های طراحی شده باید با توجه به فضای شهری تولید شود. برای نمونه در بازار تربیت تبریز که به پیاده‌ راه تربیت نامدار است از مبلمان‌هایی بهره گرفته شده که بیان‌گر پیشه‌های همان مکان است. در گذشته رایج بود دست‌ فروشانی قالیچه‎هایی بر روی دوش خود در بازار چرخانده و به فروش برسانند. امروز با ساخت چنین تندیس‌هایی پیشه‌های گذشته را یادآوری کرده‌اند و از آن‌ جایی که با تاریخ و بافت آن منطقه برابری دارد، معنادار می‌شود و مردم با خشنودی کنار آن‌ها عکس یادگاری می‌گیرند.

در یک میدان تاریخی همانند حسن‌آباد، زیرگذری زده ‌شد تا ترافیک کمتری داشته ‌باشد، ولی می‌بینیم با وجود تابلوی ایست برابر حمل با جرثقیل، خودروها به هر بهانه‌ای پیرامون میدان پارک شده‌اند. ورودی و خروجی‌های ایستگاه مترو بسیار ساده و برون از هویت تاریخی میدان طراحی شده‌اند. اگر چه اسبابی برای پارک موتورها و دوچرخه‌ها طراحی شده،‌ ولی همواره خالی هستند و موتورها پیرامون میدان در پیاده‌‌روها که ویژه رهگذران است، پارک شده‌اند. بسیاری از فروشندگان کالاهای‌شان را در پیاده‌ رو چیده‌اند که این نوعی بی‌توجهی به حریم شهر و شهروندان هنگام گذر از پیاده‌رو است. در بخش دیگری تندیس بسیار زیبایی از دوران باستان که هیچ وابستگی به دوره قاجار ندارد، بسته‌بندی شده به‌ چشم‌ می‌خورد.

طراحی یک میدان تاریخی باید چگونه باشد که بتواند تاریخ را بنمایاند و پیوندی با زندگی روزانه مردم نیز داشته ‌باشد. همچنین آنان را تشویق به ارج نهادن هویت مکانی و تاریخی منطقه بکند. از سوی دیگر، سرپرستان شهری حساسیت بیشتری برای اجرای قانون‌های وابسته پدید آورد؟

یکی از بزرگ ترین ایرادها در مدیریت شهری این است که آموزش‌های بایسته به شهروندان در دراز مدت داده ‌نمی‌شود. در نتیجه مردم قانون زندگی در شهر را نمی‌شناسند. ما اگر برآن هستیم در یک شهر به زندگی شهروند مدار برسیم، باید آموزش و پرورش را درگیر آموزش شهروندی بکنیم و فرهنگ سراها، سرای محله‌ها فضای مناسبی برای برگزاری جشنواره‌هایی متناسب با شهر هستند.نگاه دیگر تسهیل‌گری است و شهرداری برای روان‌ سازی حرکت در شهر، نخست متناسب با شهروندان طراحی بایسته بکند؛ در طراحی باید از هم‌اندیشی مردم و کارشناسان گوناگون بهره بگیرد و پس از آن‌ که طرح پخته شد، در برابر دید مردم قرار دهد. سپس اگر مورد تایید شهروندان جای گرفت به اجرا گذاشته ‌ شود؛ این‌ گونه حکمروایی نیک شهری به شهرسازی مشارکتی نامدار است که شوربختانه در شهرسازی ما دیده نمی‌شود.در میدانی همانند میدان حسن‌آباد که در یک منطقه و بافت تاریخی جای دارد، نیاز است همه طراحی‌ها متناسب با فضای تاریخی میدان باشند.

منبع: روزنامه قانون

برچسب‌ها:استان یزد, طراحی شهری, مبلمان شهری, معماری, یزد